W naszym domu keks był ciastem szczególnym. Pojawiał się nie tylko na święta, ale też na ważne rodzinne spotkania, imieniny babci, niedzielne popołudnia przy kawie. Pamiętam, jak babcia piekła go dzień wcześniej, mówiąc, że “musi przegryźć się przez noc”. Stał na kredensie przykryty lnianą ściereczką, a aromat suszonych owoców i wanilii wypełniał całą kuchnię. Kiedy rano kroiła pierwsze plastry – wilgotne, pełne bakalii – wiedziałam, że to będzie dobry dzień.

Keks to ciasto klasyczne, które nie wychodzi z mody. Proste w przygotowaniu, a jednocześnie eleganckie i pełne smaku. Kluczem do udanego keksa są dobrej jakości bakalie, masło i odpowiednie proporcje. To ciasto, które nie tylko pięknie się prezentuje, ale też cudownie się przechowuje – nawet po kilku dniach smakuje jak świeżo upieczone, a wręcz zyskuje na aromacie.

To doskonały wypiek na zimę, święta, ale także idealna słodka przekąska do herbaty o każdej porze roku. A jego przygotowanie – choć wygląda efektownie – wcale nie jest trudne. Wystarczy kilka prostych składników i odrobina serca.

Składniki

Masło – 200 g (w temperaturze pokojowej)
Cukier – 180 g
Jajka – 4 sztuki
Mąka pszenna – 250 g
Proszek do pieczenia – 2 łyżeczki
Ekstrakt waniliowy – 1 łyżeczka
Rum lub sok pomarańczowy – 2 łyżki (do namoczenia bakalii)
Skórka otarta z 1 cytryny i 1 pomarańczy
Sól – szczypta

Bakalie:

Rodzynki – 100 g
Kandyzowana skórka pomarańczowa – 50 g
Morele suszone – 50 g
Żurawina – 50 g
Orzechy włoskie – 50 g
Śliwki suszone – 50 g
Mąka – 1 łyżka (do obtoczenia bakalii)

Krok po kroku

Krok 1: Przygotowanie bakalii

Pokrój większe bakalie (morele, śliwki) na drobne kawałki. Wymieszaj wszystkie owoce z rumem lub sokiem pomarańczowym i odstaw na minimum 30 minut, najlepiej na kilka godzin. Tuż przed dodaniem do ciasta oprósz je mąką – dzięki temu nie opadną na dno.

Krok 2: Ciasto maślane

Masło utrzyj z cukrem na puszystą, jasną masę. Dodawaj po jednym jajku, miksując dokładnie po każdym. Następnie dodaj skórkę cytrusową i ekstrakt waniliowy.

Krok 3: Suche składniki

Mąkę przesiej z proszkiem do pieczenia i szczyptą soli. Dodawaj do masy maślanej partiami, miksując na wolnych obrotach, tylko do połączenia składników.

Krok 4: Dodanie bakalii

Dodaj odsączone i oprószone mąką bakalie oraz posiekane orzechy. Wymieszaj całość delikatnie szpatułką.

Krok 5: Pieczenie

Formę keksową (ok. 30 cm długości) wyłóż papierem do pieczenia lub posmaruj masłem i oprósz bułką tartą. Przelej ciasto, wyrównaj wierzch i piecz w nagrzanym piekarniku do 170°C przez około 60–70 minut. Sprawdź patyczkiem – powinien być suchy.

Krok 6: Studzenie

Po upieczeniu pozostaw ciasto w formie na 10 minut, następnie wyjmij i odstaw na kratkę do całkowitego ostudzenia. Przechowuj zawinięte w pergamin – smakuje najlepiej następnego dnia.

Dlaczego ten przepis działa

Wilgotność ciasta zapewnia masło i dobrze dobrane proporcje jajek i mąki. Dodatkowo, namoczenie bakalii nadaje im miękkości i głębi smaku, a cytrusowe akcenty odświeżają całość. Proszek do pieczenia zapewnia lekkość, ale ciasto zachowuje zwartą strukturę, co sprawia, że idealnie się kroi i przechowuje. To doskonałe ciasto na kilka dni – nie wysycha, nie traci smaku.

Wariacje i wersje

Klasyczna

Z mieszanką bakalii: rodzynki, skórka pomarańczowa, orzechy, śliwki i morele.

Wersja świąteczna

Dodaj przyprawę do piernika, cynamon, imbir i goździki. Udekoruj lukrem cytrynowym i kolorową posypką.

Bezglutenowa

Zamień mąkę pszenną na mieszankę bezglutenową z dodatkiem mąki migdałowej. Sprawdź proszek do pieczenia – powinien być bezglutenowy.

Dla dzieci

Zrezygnuj z rumu, użyj samego soku pomarańczowego. Zamiast orzechów – dodaj kandyzowane wiśnie i banany suszone.

Lżejsza

Zamień część masła na jogurt grecki, użyj mąki orkiszowej i zmniejsz ilość cukru. Bakalie możesz ograniczyć do jednej lub dwóch ulubionych.

Wskazówki kulinarne

Nie przesadź z ilością bakalii – zbyt duża ilość może obciążyć ciasto i sprawić, że się zapadnie.
Używaj miękkiego masła – zimne nie połączy się dobrze z cukrem.
Piecz na środkowej półce, w funkcji góra-dół – nie termoobieg.
Jeśli wierzch ciasta zbyt szybko się rumieni – przykryj folią aluminiową.

Sposoby podania

Keks idealnie smakuje podany z filiżanką herbaty lub kawy. Doskonale sprawdza się jako ciasto świąteczne – pięknie wygląda posypany cukrem pudrem lub polany lukrem cytrynowym. Na co dzień można go kroić w plastry i podawać z masłem do śniadania. Świetnie nadaje się również do spakowania jako prezent – zawinięty w pergamin i przewiązany wstążką.

Praktyczne porady

Można go zamrozić – po rozmrożeniu smakuje jak świeżo upieczony.
Najlepiej przechowywać zawinięty w papier – nie w folii plastikowej.
Jeśli lubisz bardziej wilgotne ciasto – dodaj łyżkę miodu do masy.
Keks świetnie sprawdza się jako baza do mini-muffinek bakaliowych.

Czas przygotowania: 20 minut

Czas pieczenia: 70 minut

Całkowity czas: ok. 1,5 godziny

Wartości odżywcze (na porcję)

Liczba porcji z przepisu: 12
Porcja: 1 plaster (z 12)
Kalorie: ok. 290 kcal
Białko: 5 g
Tłuszcz: 15 g
Węglowodany: 30 g
Sód: 60 mg
Bogaty w błonnik, potas i naturalne cukry z bakalii

Najczęstsze błędy

Nieoprószone bakalie – mogą opaść na dno.
Zbyt krótko ubite masło z cukrem – ciasto będzie zbite.
Zbyt długie pieczenie – keks stanie się suchy. Sprawdzaj patyczkiem.
Ciasto nieprzechowywane pod przykryciem – traci wilgoć.

Podsumowanie

Keks to ciasto, które nigdy nie zawodzi. Aromatyczne, pełne pysznych bakalii, wilgotne i trwałe. Jest doskonałe na każdą okazję – i bez okazji. Można je modyfikować w nieskończoność, dodając ulubione składniki, przyprawy i dekoracje. To wypiek, który pachnie domem, ciepłem i tradycją. A jednocześnie jest na tyle prosty, że każda kobieta – niezależnie od doświadczenia – przygotuje go z sukcesem.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

P: Czy keks można zamrozić?

O: Tak – najlepiej w całości lub pokrojony w plastry, zawinięty w folię i zamknięty w pojemniku.

P: Czym mogę zastąpić masło?

O: Można użyć oleju roślinnego (ok. 150 ml) lub połączyć go z jogurtem naturalnym.

P: Czy muszę używać wszystkich bakalii?

O: Nie – wybierz te, które lubisz najbardziej. Klucz to zachować proporcję około 250–300 g łącznej ilości.

P: Jak długo keks zachowuje świeżość?

O: W warunkach domowych – do 7 dni, przechowywany zawinięty w papier lub lnianą ściereczkę.